Jedną z najstarszych europejskich regulacji prawnych dotyczących fundacji rodzinnej jest ta obowiązująca w Księstwie Liechtensteinu – co istotne, stała się wzorcem także dla innych państw europejskich. Przepisy dotyczące fundacji rodzinnej zostały umieszczone w ustawie o osobach fizycznych i spółkach prawa Liechtensteinu (Personen und Gesellschaftsrecht – PGR).
Fundacja rodzinna po uzyskaniu wpisu do rejestru sądowego uzyskuje osobowość prawną. Fundator, tworząc statut, posiada znaczną swobodę kształtowania jej charakteru korporacyjnego, zasad funkcjonowania, w tym zasad wypłat określonych świadczeń na rzecz wskazanych przez siebie beneficjentów. Także już po utworzeniu fundacji, fundator zachowuje prawo do modyfikacji dokumentów leżących u podstaw jej funkcjonowania. Z tego też względu, mimo iż fundacja może zostać utworzona także w drodze testamentu, rekomendowanym i zdecydowanie częściej wykorzystywanym rozwiązaniem jest tworzenie jej za życia fundatora. Oczywiście, nad codziennym funkcjonowaniem fundacji czuwają jej organy, powołane przez fundatora.
Organy fundacji
Podstawowym i najważniejszym organem, a także jedynym obligatoryjnym, jest rada fundacji, która prowadzi bieżące sprawy fundacji i reprezentuje ją na zewnątrz. Mimo braku wyraźnego wskazania w treści ustawy, pierwsza rada fundacji ustanawiana jest przez fundatora na etapie powołania fundacji. Rada składa się z co najmniej 2 członków, przy czym co najmniej 1 z członków musi posiadać obywatelstwo oraz rezydencję jednego z krajów członkowskich EOG, a także posiadać uprawnienia licencjonowanego dostawcy usług powierniczych w Liechtensteinie. Co więcej, w jej skład mogą wchodzić nie tylko osoby fizyczne, ale także osoby prawne – w praktyce często są to kancelarie prawne bądź właśnie podmioty zajmujące się doradztwem powierniczym. Takie rozwiązanie praktycznie wyklucza ryzyko powstania wakatu w składzie organu, a co za tym idzie, ryzyko powstania paraliżu decyzyjnego z tego tytułu.
Szczegółowe zasady powołania, odwołania, kadencji oraz uprawnień członków rady fundacji są określane przez fundatora w dokumencie ustanawiającym fundację, bądź w innych dokumentach korporacyjnych (regulaminy), przy czym w braku regulacji odnośnie kadencji, na mocy prawa, kadencja członków rady fundacji trwa 3 lata, z możliwością reelekcji.
Rada fundacji uprawniona jest do zmiany statutu fundacji oraz pozostałych dokumentów korporacyjnych, tylko w sytuacji, gdyby takie uprawnienie zostało wyraźnie zastrzeżone dla rady fundacji w dokumentach korporacyjnych (nie jest wówczas wymagana zgoda ani kontrola sądu w tym zakresie), przy jednoczesnym spełnieniu 2 warunków, tj.:
- a. konieczność zmiany wynika ze zmiany okoliczności (np. sytuacja ekonomiczna) oraz
- b. służy zachowaniu celu fundacji.
Natomiast zmiana celu fundacji przez radę fundacji dopuszczalna jest jedynie, gdy takie uprawnienie zostało wyraźnie zastrzeżone dla rady fundacji w dokumentach korporacyjnych, a zmiana spowodowana jest niemożnością spełnienia pierwotnego celu fundacji, a nowy cel będzie jak najbliższy pierwotnej woli fundatora.
Od swobodnej woli fundatora zależy natomiast powołanie organu kontrolnego, czyli protektora (jeżeli funkcja ta będzie pełniona jednoosobowo) lub kolegialnej rady protektorów. Do podstawowych uprawnień tego organu należy sprawowanie kontroli i nadzór nad przestrzeganiem statutu oraz regulacji korporacyjnych przez radę fundacji (czyli pełni analogiczną funkcję jak rada nadzorcza znana polskim przedsiębiorcom). Ponadto, protektor/rada protektorów posiada uprawnienie do wyboru audytora w celu badania sprawozdania finansowego fundacji.
Szczegółowe zasady powoływania oraz odwoływania członków organu, a także szczegółowy zakres ich kompetencji określony zostaje przez fundatora w treści statutu bądź regulaminów. Co istotne, podobnie jak w przypadku rady fundacji, w skład organu mogą wchodzić zarówno osoby fizyczne, jak i prawne. Ma to szczególnie praktyczne znaczenie w przypadku jednoosobowego protektora – powierzenie tej funkcji osobie fizycznej może rodzić duże ryzyko wystąpienia wakatu, chociażby na skutek zdarzeń losowych, z kolei umocowanie osoby prawnej niweluje to ryzyko. Ponadto, w skład organu mogą wchodzić także beneficjenci oraz członkowie rodziny fundatora, co także może odegrać znaczącą rolę w życiu fundacji, zwłaszcza po śmierci fundatora. Kontrola ze strony osób, które są bezpośrednio zainteresowane utrzymaniem majątku fundacji i jej prawidłowym funkcjonowaniem, a także są związane z nią emocjonalnie, może przyczynić się do zwiększenia efektywności jej trwania. Mimo znacznej elastyczności, istnieją także obostrzenia – mianowicie zakaz łączenia funkcji członka rady fundacji z funkcją protektora/członka rady protektorów.
Kolejnym fakultatywnym i w praktyce relatywnie rzadko spotykanym organem jest audytor, którego głównym zadaniem jest sprawowanie kontroli nad kwestią finansową funkcjonowania fundacji, w tym badanie sprawozdania finansowego. Częściej spotykanym rozwiązaniem jest zaangażowanie zewnętrznego profesjonalnego audytora w okresie, w którym jest on faktycznie niezbędny. Natomiast w sytuacji, gdy fundator zdecyduje się na powołanie stałego organu, statut bądź regulaminy określają zasady jego powołania i odwołania.
Uprawnienia spadkobierców fundatora
W ustawodawstwie Liechtensteinu istnieje regulacja podobna do polskiej instytucji zachowku, a to, mimo iż formalnie dochodzi do „oderwania” własności przenoszonego majątku od osoby fundatora, oznacza, że darowizna dokonana przez fundatora na rzecz fundacji może zostać zakwestionowana przez spadkobierców fundatora, tak samo jako darowizna dokonana za jego życia. Tutaj jednak przepisy proponują pewien kompromis, który polega na czasowym ograniczeniu darowizn dokonanych na rzecz fundacji, które będą podlegały zaliczeniu do masy spadkowej, a tym samym, potencjalnie obciążały fundację obowiązkiem wypłaty zachowku. Jedynie darowizny dokonane na rzecz fundacji w okresie dwóch lat poprzedzających śmierć fundatora podlegają wliczeniu do spadku. Darowizny dokonane we wcześniejszym okresie nie podlegają możliwości zaliczenia do masy spadkowej. W praktyce oznacza to, że dobrze zaplanowana i odpowiednio wcześniej wdrożona sukcesja, może całkowicie wyeliminować ryzyko wypłaty zachowku.
W przypadku fundacji, w których fundatorem jest rezydent innego niż Liechtenstein państwa, roszczenia dotyczące ewentualnej wypłaty środków z tytułu spadkobrania, rozpatrywane będą przez sąd właściwy w Liechtensteinie, z uwzględnieniem postanowień odpowiedniego prawa obcego, właściwego dla rezydencji fundatora. Niemniej jednak, stosowanie prawa obcego stosuje się jedynie w granicach dopuszczalnych przez prawo Liechtensteinu, co w praktyce oznacza ograniczenie możliwości dochodzenia roszczeń spadkowych przez spadkobierców do zasad obowiązujących w Liechtensteinie (czyli z uwzględnieniem 2-letniego okresu zaliczenia darowizn do masy spadkowej, a nie tak jak w Polsce, do 10 lat).
Ponadto, w związku z tym, że w Liechtensteinie dopuszczalne jest także ustanowienie fundacji rodzinnej w drodze testamentu, ustawa dodatkowo zabezpiecza wykonanie woli fundatora. Spadkobiercom nie przysługuje bowiem prawo do odwołania oświadczenia o ustanowieniu fundacji.
Dodatkowo, powszechnie stosowanym w praktyce rozwiązaniem jest zastrzeżenie, iż w przypadku próby podważenia przez spadkobierców fundatora, będących jednocześnie beneficjentami fundacji, samego faktu ustanowienia fundacji bądź dokonania darowizn na rzecz fundacji przez fundatora, dopuszczalna jest możliwość pozbawienia takich spadkobierców-beneficjentów przysługujących im praw beneficjenckich. Sankcja ta jest całkowicie zależna od woli fundatora i od tego, czy zostanie zawarta w treści statutu. Jej celem jest „zmuszenie” spadkobierców do dokonania wyboru: jednorazowy zachowek, nierzadko o znacznej wartości vs. długofalowe świadczenia uzyskiwane z fundacji.
Uprawnienia wierzycieli fundatora
Podobne „szkody” w majątku fundacji mogą spowodować roszczenia wierzycieli fundatora. Mimo „oderwania” majątku wniesione do fundacji od osoby fundatora, wierzyciele, dochodząc swoich roszczeń, posiadają uprawnienie do kwestionowania darowizn dokonanych przez fundatora na rzecz fundacji na podstawie tzw. skargi pauliańskiej. W tym wypadku, podobnie jak przy spadkobraniu, PGR proponuje dogodne, kompromisowe rozwiązanie – możliwość zakwestionowania darowizn do fundacji dotyczy wyłącznie rozporządzeń dokonanych w okresie jednego roku od dnia skuteczności takiego rozporządzenia, niezależnie od tego, czy fundator działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli (a nie jak w przypadku klasycznej skargi pauliańskiej 5 lat). Ponadto, powyższa możliwość dochodzenia roszczeń nie dotyczy rozporządzeń dokonanych jako okazjonalnych oraz nieprzekraczających znacznych kwot, jeżeli dokonane są na cele charytatywne lub związane są z obowiązkiem świadczeń osobistych.
Natomiast w przypadku intencjonalnego działania fundatora, zmierzającego do pokrzywdzenia wierzycieli (jeżeli tylko taki cel przyświecał fundatorowi w utworzeniu fundacji, a nie cele sukcesyjne), zastosowanie znajduje ogólna zasada, a mianowicie, iż żądanie uznania czynności za bezskuteczną może dotyczyć tylko czynności dokonanej w okresie 5 lat od daty takiej czynności.
Opodatkowanie
Ogólne zasady opodatkowania na poziomie fundacji należy uznać za jedne z korzystniejszych, w porównaniu z innymi jurysdykcjami. Fundacja rodzinna mająca siedzibę w Księstwie Liechtenstein, jako posiadająca osobowość prawną, na potrzeby rozliczeń podatkowych, uznawana jest za spółkę prawa Księstwa Liechtensteinu i jest opodatkowana podatkiem dochodowym od osób prawnych, którego stawka wynosi 12,5%. Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych podlegają wyłącznie fundacje, które prowadzą faktyczną działalność operacyjną, co jednak należy do rzadkości. Fundacje rodzinne, których głównym celem jest spełnienie sukcesyjnych założeń fundatora, płacą jedynie roczną daninę w wysokości 1200 CHF. Fundacja nie podlega podatkowi od zysków kapitałowych, podatku od darowizn ani podatku od spadków – podatki te na mocy dokonanej w Liechtensteinie reformy prawa podatkowego zostały zniesione.
Opodatkowanie wniesienia aktywów
Wniesienie aktywów do fundacji nie powoduje powstania obowiązku podatkowego.
Opodatkowanie dywidend wypłacanych do fundacji
Wypłata dywidend przez spółkę w Liechtensteinie do fundacji nie podlega opodatkowaniu.
Opodatkowanie wypłat z fundacji do beneficjentów
Wypłaty oraz świadczenia rzeczowe na rzecz beneficjentów nie są opodatkowane na terytorium Księstwa Liechtensteinu.
Wypłaty dla beneficjentów fundacji podlegają opodatkowaniu według stawki 27,5%. W przypadku wypłat dywidend lub odsetek na rzecz beneficjenta regulacje austriackie przewidują możliwość uwzględnienia zapłaconego 25% CIT oraz pomniejszenia o tę kwotę regulowanego podatku u źródła.
Leave A Reply