Bezpośrednią inspiracją dla austriackiej ustawy o fundacjach prywatnych z 1993 r. (Privatstiftungsgesetz, PSG) była regulacja obowiązująca w Liechtensteinie. Co więcej, austriackiemu ustawodawcy przyświecał nietypowy cel – planowano stworzenie regulacji konkurencyjnej dla sąsiada. Z kolei pewne rozwiązania zaproponowane w PSG stały się następnie pewną podstawą do nowelizacji ustawy obowiązującej w Liechtensteinie. Nie trudno się zatem domyślić, że zasady i podstawy funkcjonowania fundacji prywatnej w Austrii i w Liechtensteinie będą w znacznej mierze tożsame.
Austriacka fundacja prywatna może być zawiązana zarówno za życia fundatora (bądź też fundatorów), a także w drodze testamentu – wówczas, z przyczyn oczywistych, tworzona jest przez jednego fundatora. Podstawą jej utworzenia oraz funkcjonowania jest statut, podlegający wpisowi do rejestru prowadzonego przez sąd. Od chwili rejestracji, fundacja posiada odrębną osobowość prawną i staje się niezależna od osoby fundatora – przy czym fundator, dopóki żyje, utrzymuje pewien zakres prerogatyw, np. możliwość rozwiązania fundacji czy modyfikacji statutu oraz innych dokumentów korporacyjnych, określających zasady jej funkcjonowania. Niemniej jednak, codzienne funkcjonowanie fundacji prowadzone jest przez jej organy.
Organy fundacji
Rada Fundacji jest obligatoryjnym i najważniejszym organem fundacji, którego zadaniem jest prowadzenie bieżących spraw i reprezentowanie fundacji na zewnątrz – odpowiednik zarządu w spółkach. Pierwsza rada fundacji ustanawiana jest przez fundatora na etapie powołania fundacji, a zasady powołania, odwołania, kadencji oraz uprawnień jej członków są określone w statucie. Rada składa się z co najmniej 3 członków, przy czym przynajmniej dwoje z nich musi być rezydentem jednego z krajów członkowskich UE lub EOG. Członkowie rady wybierają ze swojego grona przewodniczącego, niemniej jednak, rada fundacji reprezentowana jest przez wszystkich członków łącznie, chyba że statut bądź inne dokumenty korporacyjne stanowią inaczej. Także uchwały rady fundacji podejmowane są zwykłą większością głosów – statut może odrębnie uregulować te kwestie, wprowadzając np. wymóg kwalifikowanej większości bądź przyznać przewodniczącemu głos decydujący w przypadku równości pozostałych głosów. Dodatkowo, uchwały mogą być podejmowane w trybie pisemnym, pod warunkiem że wszyscy członkowie wyrazili zgodę treść uchwały – może to stanowić znaczne ułatwienie w funkcjonowaniu organu, szczególnie w sytuacji, gdy w skład rady wchodzą osoby stale zamieszkujące w innych krajach (powszechna praktyka przy tworzeniu fundacji przez obywateli krajów, w którym takie rozwiązanie sukcesyjne nie jest dostępne).
W celu zapewnienia radzie fundacji możliwości pełnej realizacji jej zadań i obowiązków, austriackie przepisy wprowadziły tzw. „zasadę niekompatybilności”. Jej podstawowym zadaniem jest zabezpieczenie rady fundacji przed wpływami beneficjentów na podejmowane przez organ decyzje, co ma dodatkowo podkreślić rolę i wagę rady. Zgodnie z tą zasadą, beneficjent, jego małżonek lub partner, krewni w linii prostej oraz krewni w linii bocznej, a także osoby prawne, nie mogą być członkami rady fundacji. Ponadto, w przypadku beneficjenta, który jest osobą prawną, powyższa zasada dotyczy także jego wspólników. Przepisy nie wskazują jednak wprost, której z grup beneficjentów dotyczy ten zakaz. Tu z pomocą przychodzi praktyka oraz stanowisko doktryny sądowej, które wskazują, że powyższe dotyczy tylko tych beneficjentów, którzy posiadają wymagalne roszczenia wobec fundacji (co oznacza, że tzw. beneficjenci uznaniowi, nie podlegają wskazanym ograniczeniom). Co istotne, także sam fundator nie może być członkiem rady fundacji – to z kolei ma chronić fundację przed „zmiennością nastrojów” fundatora.
Rada fundacji posiada dosyć szerokie uprawnienia, łącznie z możliwością zmiany statutu fundacji, po śmierci fundatora/fundatorów. Tak poważna ingerencja dopuszczalna jest jedynie za zgodą sądu i przy jednoczesnym spełnieniu 2 warunków, tj. (a) konieczność zmiany wynika ze zmiany okoliczności (np. sytuacja ekonomiczna) oraz (b) służy zachowaniu celu fundacji – taka regulacja ma na celu ochronę woli fundatora, przy jednoczesnym zapewnieniu pewnej uzasadnionej elastyczności, umożliwiającej realizację tej woli także wiele lat, bądź nawet pokoleń, po ustanowieniu fundacji. Co istotne, zmiana w treści pozostałych dokumentów korporacyjnych (np. regulaminów), nie wymaga już zgody sądu – prawo do ich zmiany wynika z uprawnień zakreślonych dla rady fundacji bądź umocowania fundatora.
Kolejnym ważnym, aczkolwiek fakultatywnym organem jest rada nadzorcza, zwana także radą protektorów – jego ustanowienie zależne jest od decyzji fundatora, wyrażonej w treści statutu fundacji. Do podstawowych uprawnień organu należy sprawowanie kontroli i nadzór nad przestrzeganiem statutu oraz regulacji korporacyjnych przez radę fundacji, a także prawo wyboru audytora w celu badania sprawozdania finansowego fundacji. Podobnie jak w przypadku rady fundacji, organ składa się z co najmniej 3 członków, z zastrzeżeniem, że mogą to być wyłącznie osoby fizyczne. Tu jednak nie pojawia się już wymóg co do rezydencji członków organu – fundator może wskazać te osoby w sposób dowolny, w oparciu o istotnego dla niego kryteria – przy uwzględnieniu tzw. „zasady niekompatybilności”. Szczegółowe zasady powoływania oraz odwoływania członków organu, a także szczegółowy zakres ich kompetencji określony zostaje w treści statutu. Do członków organu zastosowanie także znajduje tzw. „zasada niekompatybilności” – jak w przypadku rady fundacji.
Trzecim, tym razem obligatoryjnym organem jest audytor, do którego głównych kompetencji należy sprawowanie kontroli nad kwestiami finansowymi fundacji oraz badanie sprawozdania finansowego, a także czuwanie nad zgodnością podejmowanych przez radę fundacji uchwał z obowiązującymi regulacjami prawnymi. Audytor powoływany przez organ kontrolny, a w przypadku jego braku, przez sąd właściwy dla rejestracji fundacji. W większości przypadków powoływany na czas nieokreślony, aczkolwiek w każdym momencie może zostać odwołany, na podstawie uzasadnionych przesłanek. Funkcję audytora może pełnić zarówno osoba fizyczna, która posiada niezbędne kwalifikacje i uprawnienia księgowego, doradcy podatkowego albo audytora, a także firmy, w których usługi świadczą te osoby. Co ciekawe, w większości krajów, audytor jest albo ustanawiany ad hoc, na potrzeby badania dokumentacji finansowej, albo jest to organ fakultatywny – tylko w nielicznych przypadkach stanowi stały i to obowiązkowy organ fundacji.
Uprawnienia spadkobierców fundatora
Kwestią niezwykle istotną z punktu widzenia celowości ustanowienia fundacji i poziomu w jakim będzie w stanie zabezpieczyć przyszłość firmy oraz wskazanych przez fundatora beneficjentów, są ewentualne uprawnienia spadkobierców fundatora (a szczególnie tych, których nie zostali wskazani jako uprawnieni do świadczeń wypłacanych przez fundację).
W Austrii istnieje regulacja podobna do polskiej instytucji zachowku (tzw. przymusowe dziedziczenie), co oznacza w praktyce, że darowizna na rzecz fundacji, dokonana przez fundatora, może zostać zakwestionowana przez jego spadkobierców, tak samo jako darowizna dokonana za jego życia na rzecz innych osób trzecich. W takiej sytuacji możliwe byłoby wystąpienie do fundacji z roszczeniem o wypłatę zachowku, co realnie mogłoby doprowadzić do znacznego uszczuplenia majątku, który zgodnie z wolą fundatora miał być zabezpieczony. Austriackie ustawodawstwo, żeby nie zniweczyć idei fundacji rodzinnej, wprowadza pewne ograniczenia w zaliczeniu darowizn dokonanych na rzecz fundacji do masy spadkowej. Roszczenie spadkobierców może dotyczyć bowiem jedynie darowizn dokonanych na rzecz fundacji w ciągu dwóch lat poprzedzających śmierć fundatora. Darowizny dokonane we wcześniejszym okresie nie podlegają możliwości zaliczenia do masy spadkowej (ograniczenie czasowe). Dla uniknięcia wątpliwości, za datę darowizny uznaje się datę, w której darczyńca skutecznie rozporządził określonym składnikiem majątku (zgodnie z tzw. doktryną poświęcania aktywów).
Uprawnienia wierzycieli fundatora
Podobne ryzyko jak roszczenia zachowkowe mogą nieść za sobą roszczenia wierzycieli fundatora. Mimo faktu, iż ustawa o fundacjach prywatnych nie zawiera wyraźnych przepisów w tym zakresie, na wzór regulacji prawnej Liechtensteinu, dla celów ochrony wierzycieli, przekazanie majątku przez fundatora na rzecz fundacji traktowane jest jak dokonanie darowizny na rzecz osoby trzeciej. Rozwiązanie to jest powszechnie stosowane przez sądy austriackie.
Wierzyciele fundatora, dochodząc swoich roszczeń, posiadają uprawnienie do kwestionowania darowizn dokonanych przez fundatora na rzecz fundacji, w oparciu o tzw. skargę pauliańską, znaną także w naszym systemie prawnym. Na jej podstawie, każde nieodpłatne rozporządzanie mieniem na rzecz fundacji może zostać zakwestionowane w terminie dwóch lat od dokonania takiej darowizny. Jedynym wyjątkiem są rozporządzenia dokonane jako okazjonalne oraz nieprzekraczające znacznych kwot, jeżeli dokonane są na cele charytatywne lub związane są z obowiązkiem świadczeń osobistych.
Prawo austriackie rozróżnia trzy warianty w dochodzeniu roszczeń wierzycieli, zależne od wiedzy podmiotu otrzymującego nieodpłatne świadczenie:
- jeżeli podmiot otrzymujący świadczenie posiada faktyczną wiedzę o zamiarze nadużycia prawa z pokrzywdzeniem wierzycieli, wierzyciel może zakwestionować takie świadczenie w terminie dziesięciu lat;
- jeżeli podmiot otrzymujący świadczenie mógł posiadać wiedzę, na podstawie której mógł domniemywać zamiaru zbywającego aktywa, wierzyciel może zakwestionować takie świadczenie w terminie dwóch lat;
- jeżeli otrzymujący świadczenie jest współmałżonkiem lub bliskim krewnym osoby przekazującej świadczenie, zastosowanie znajduje dwuletni okres, w którym wierzyciele mogą dochodzić roszczeń, aczkolwiek pod warunkiem, że podmiot uposażony udowodni, iż nie posiadał wiedzy o zamiarze pokrzywdzenia wierzycieli przez zbywającego.
W przypadku przeniesienia aktywów do fundacji i ewentualnego roszczenia wierzycieli fundatora z tego tytułu, zgodnie z wypracowaną doktryną, sąd nie zastosuje żadnego ze wskazanych rozwiązań wprost, a będzie badał każdą z sytuacji indywidualnie, w tym: osoby wskazane jako beneficjenci, zakres uprawnień samego fundatora w fundacji itp.
Opodatkowanie
Kolejnym elementem, który może przesądzić o atrakcyjności rozwiązania jakim jest fundacja, a także o wyborze kraju jej siedziby jest opodatkowanie.
Opodatkowanie na poziomie fundacji
Fundacja prywatna mająca siedzibę na terytorium Austrii, jako osoba prawna, podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (rezydent podatkowy). Fundacja, zgodnie z prawem austriackim jest traktowana jak spółka prawa austriackiego, co oznacza, że ma do niej zastosowanie 25% stawka podatku dochodowego od osób prawnych. Przed rokiem 2011, w niektórych przypadkach stawka podatkowa mogła ulec obniżeniu do 12,5% np. przy dochodzie z lokat bankowych w Austrii lub za granicą, dochodzie z dłużnych papierów wartościowych wyemitowanych przez podmioty krajowe oraz dochodach osiąganych za pośrednictwem funduszy inwestycyjnych.
Opodatkowania wniesienia aktywów
Wniesienie aktywów do fundacji wiąże się opodatkowaniem 2,5%, liczonym od wartości rynkowej tych aktywów. W przypadku nieruchomości wysokość podatku uzależniona jest od jej wartości i wynosi 3,5% dla nieruchomości wartych co najmniej 400.000,00 EUR, 2% w przypadku wartości pomiędzy 400.000,00 EUR a 250.000,00 EUR oraz 0,5% poniżej tego zakresu. Warto również wspomnieć o konieczności uiszczenia opłaty za wpis do rejestru nieruchomości wynoszącej 1,1% wartości tej nieruchomości, o ile znajduje się ona na terytorium Austrii.
Opodatkowanie dywidend wypłacanych do fundacji
Dywidendy wypłacane między austriackimi osobami prawnymi są zwolnione z opodatkowania, niezależnie od wielkości posiadanego udziału ani okresu jego posiadania. Aby skorzystać z tego zwolnienia, spółka holdingowa, skupiająca poszczególne aktywa, w tym udziały/akcje spółek operacyjnych (w tym zagranicznych, w np. polskich), także powinna mieć siedzibę w Austrii.
Opodatkowanie wypłat z fundacji do beneficjentów
W przypadku fundacji, do których aktywa zostały przeniesione do 31 lipca 2008 r., wypłaty dla beneficjentów fundacji podlegają opodatkowaniu według stawki 27,5% (jak od zysków kapitałowych). W przypadku wypłat dywidend lub odsetek na rzecz beneficjenta regulacje austriackie przewidują możliwość uwzględnienia zapłaconego 25% CIT oraz pomniejszenia o tę kwotę regulowanego podatku u źródła. Natomiast, z uwagi na zniesienie podatku od spadku i darowizn w 2008 r., w przypadku przeniesienia aktywów do fundacji prywatnej po dniu 31 lipca 2008 r., wypłaty dla beneficjentów, do wysokości wniesionych aktywów, zwolnione są z opodatkowania. Wypłaty do beneficjentów będących polskimi rezydentami podatkowymi będą opodatkowanie zgodnie z polskimi regulacjami, czyli, zasadniczo, 20% podatkiem od spadków i darowizn.
Leave A Reply